انواع خودشیفتگی و اختلالات شخصیتی

اختلال خودشیفتگی چیست؟

اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder)، یکی از ۱۰ اختلال روانی در طبقه بندی اختلالات شخصیت در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) است. افراد دارای اختلال شخصیت خودشیفتگی (NPD) به عنوان افراد خودشیفته، نارسیستیک نیز شناخته می شوند. از نشانه‌های بارز افراد خودشیفته احساس خود بزرگ بینی، عدم همدلی با دیگران و نیاز عمیق به توجه یا تحسین مداوم توسط دیگران است. در حالی که نقطع ضعف افراد خودشیفته عزت نفس ضعیف است، اما خود را همواره بالاتر و بهتر از اطرافیان خود می دانند و توقع دارند تا دیگران نیز آن ها را همیشه کامل ترین و بهترین بدانند.

افراد نارسیستیک خیال ‌پردازی‌های بزرگ و غیر واقعی درباره خودشان دارند و معتفدند که آن ها باهوش ‌تر، جذاب ‌تر و موفق‌تر از دیگران هستند. افراد دارای شخصیت خودشیفتگی، به راحتی دیگران را تحقیر می‌کنند و هر رفتاری انجام می دهند تا احساس خوبی به خود داشته باشند.

ویژگی‌های بارز اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) بزرگ‌بینی، عدم همدلی با دیگران و نیاز به تحسین است. افراد مبتلا به این وضعیت اغلب به عنوان متکبر، خود محور، دستکاری و مطالبه گر توصیف می شوند. آنها همچنین ممکن است فانتزی های بزرگ داشته باشند و ممکن است متقاعد شوند که سزاوار برخورد ویژه هستند. این ویژگی‌ها معمولاً در اوایل بزرگسالی شروع می‌شوند و باید به طور مداوم در زمینه‌های متعدد، مانند محل کار و روابط، مشهود باشند.

افراد خودشیفته، اغلب سعی می کنند تابا کسانی ارتباط برقرار کنند که آن ها را دائما تحسین کرده و او را فردی با استعداد بدانند. این افراد دائما به دنبال دریافت تحسین و توجه بیش از حد از دیگران بوده و در برابر انتقادات حساس پذیر بوده و ناراحت وعصبانی می شوند.

به صورت کلی، خودشیفتگی پیوند نزدیکی دارد با:
•    تمرکز افراطی بر خود
•    حس متورمِ خود
•    اشتیاق شدید به تشخیص داده شدن و ستایش شدن.

انواع اختلال شخصیت خودشیفته

خود شیفتگی می تواند به شکل های گوناگون در افراد وجود داشته باشد. از این رو برای خودشیفتگی زیر مجموعه هایی مشخص شده است که افراد نارسیست در یکی از این دسته ها جای خواهند گرفت. انواع اختلال شخصیت خود شیفته عبارت است از:

1. خودشیفته آشکار: این دسته شناخته شده ترین طبقه بندی انواع نارسیسزم یا خودشیفتگی است. افرادی که در این دسته قرار میگیرند، رفتارهایی مثل غرور، ادعای زیاد، رفتار خشونت آمیز، و بیش از حد مطمئن به خود نشان می دهند.
2. خودشیفته پنهان: این دسته از افراد که با عنوان خودشیفته آسیب پذیر هم شناخته می شوند، خجالتی، خودپسند، حسود بوده و حساسیتی بیش از حد نسبت به برداشت دیگران از خودشان دارند. خود شیفتگان پنهان، اغلب فکر می کنند که درد یا رنج آن ها بیشتر و بدتر از درد دیگران است و توقع دارند تا اطرافیان فقط به نیازهای آنان توجه کنند.

در کنار دو نوع اصلی از انواع خودشیفتگی، انواع فرعی دیگری نیز وجود دارند که بخش زیر به آن ها اشاره کرده ایم:

• خودشیفته بزرگ منش: در خودشیفتگی از نوع بزرگ منشانه، افراد خود را بسیار بالاتر و بهتر از دیگران می دانند. اطرافیان خود و کارهایشان را بی ارزش جلوه داده و کار های خود را خارق العاده و استثنایی می دانند. این افراد تصور می کنند که هیچکس با توانایی آن ها وجود ندارد و یگانه هستند.
• خودشیفته آسیب پذیر: افراد این دسته نسبت به ارتباط افراد نزدیک به خود با دیگران بسیار حساس اند، در برابر طرد و ترک شدن واکنش های شدیدی از خود نشان می دهند، آن ها به دلیل عزت نفس بسیار پایین و آسیب پذیر خود سعی میکنند تا با تحقیر دیگران خود را بهتر از چیزی که هستند نشان دهند. در هنگام صحبت درباره خود نیاز دارند تا تحسین شوند.
• خودشیفته ذهنی: افراد خود شیفته ذهنی فکر می کنند که عقل و توانایی های ذهنی آن ها بالاتر و بهتراز دیگران است. این افراد به قدرت های فکری و ذهنی خود اطمینان زیادی داشته و خود را باهوش تر از دیگران می دانند.
• خودشیفته جسمی: این افراد احساس ارزشمندی خود را مربوط به فیزیک و جسم خود می دانند. آن ها معمولا ظاهر دیگران را قضاوت کرده، ویژگی هاش ظاهری افراد را مورد تمسخر قرار داده و ظاهر و اندام خود را بی نقص می دانند.
• خودشیفته معنوی: این دسته از افراد دارای نارسیسم یا خودشیفتگی از دین یا معنویت برای ترساندن یا توجیه رفتارهای آسیب زا برای دیگران استفاده می کنند. آن ها از مسائل مذهبی و معنوی برای تحقیر دیگران استفاده می کنند. و خود را فردی می دانند که از نظر دینی کامل تر از دیگران است.

علائم اختلال شخصیت خودشیفته

خودشیفتگی یا نارسیسم که در افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته به شکلی افراطی وجود دارد، دارای علائم و نشانه هایی است. علائم اختلال خودشیفتگی عبارت است از:

• احساس خود بزرگ بینی و بی نقص بودن
• اشتغال به خیالات ذهنی افراطی در مورد موفقیت های بزرگ، قدرت زیاد، ، زیبایی
• اعتقاد به خاص و ویژه بودن
• نیاز به تحسین بیش از حد دارد
• احساس اینکه در تمامی موارد حق با او است
• از دیگران سو استفاده کرده و آن ها را استثمار می کند
• با اطرافیان خود همدلی ندارد
• حسادت به دیگران یا داشتن این حس که دیگران به او حسادت می کنند
• رفتار یا نگرش متکبرانه و غرور آمیز دارد
• دیگران را تحقیر می کند
• انتقاد ناپذیر است
• تمایل به کنترل رفتار دیگران
• فقط نیاز های خود را مهم و دارای اولویت می داند

با افراد خودشیفته چگونه رفتار کنیم؟

از آنجا که افراد خودشیفته رفتار های خود را نا سالم نمی دانند، برای درمان و رفع رفتار های نارسیسم گونه خود به روانشناس مراجعه نمی کنند. بنابراین لازم است تا اطرافیان نکاتی را در مورد چگونگی رفتار با افراد خودشیفته بدانند. نکاتی برای رفتار با خودشیفتگی افراد عبارت است از:

• تعیین مرز برای جلوگیری از رفتار های توهین و حقارت آمیز نسبت به خودتان
• استفاده از جمله بندی هایی که تا جای ممکن انتقاد آمیز نباشند
• بیان واضح و شفاف نیاز ها و خواسته های خود
• حفظ آرامش در گفتگو با افراد خودشیفته
• مراجع به روانشناس برای دریافت کمک
• از جملاتی که با عباراتی مثل: «تو هرگز…» یا «تو همیشه…» شروع می‌شوند، استفاده نکنید

اختلالات روانی 

اختلالات روانی ، جزو بیماری‌های روحی و روانی شایعی محسوب می‌شوند که در تمام نقاط جهان قابل مشاهده است. بیش از نیمی از آمریکایی‌ها در دوره‌ای از زندگی خود به اختلال روانی مبتلا می‌شوند. این نوع اختلالات، ربطی به نقص شخصیت، تنبلی یا ناتوانی ندارد.

 رایج ترین اختلالات روانی عبارتند از:

1. اختلالات اضطرابی
2. اختلالات خلقی
3. اختلالات روان پریشی
4. اختلالات اشتها
5. اختلالات سوء مصرف مواد
6. اختلالات شخصیتی
7. اختلال وسواس فکری-اجباری
8. اختلالات مرتبط با تروما
9. زوال عقل
10. اختلالات رشدی

• اختلال اضطراب فراگیر

این نوع اختلال از شایع‌ترین اختلالات روانی از نوع اضطرابی است که با علائمی از جمله اضطراب و نگرانی مداوم، بیش از حد و غیرقابل کنترل در مورد رویدادهای زندگی روزمره مشخص می‌شود.

• اختلال وسواس فکری

نوع دیگر اختلالات روانی-اضطرابی که شایع، مزمن و طولانی مدت است، اختلال وسواس فکری است. در این نوع اختلال، فرد دچار افکار وسواسی و یا رفتارهایی غیرقابل کنترل، مزاحم و ناخواسته می‌شود.

• اختلال هراس

اختلال هراس یا پانیک، از انواع اختلالات روانی-اضطرابی است که در آن فرد بدون وجود خطر واقعی، احساس هراس دارد. ممکن است فرد کنترل خود را از دست بدهد و یا علائمی از جمله ضربان سریع قلب را تجربه کند.

• اختلال اضطراب اجتماعی

از این نوع اختلال، گاهی به عنوان فوبیای اجتماعی یاد می‌شود. فرد دچار ترس شدید از حضور در محیط‌های اجتماعی می‌شود. افراد مبتلا به این نوع اختلالات روانی، در صحبت کردن، ملاقات با افراد جدید و شرکت در اجتماعات مشکل دارند و از اینکه توسط دیگران مورد قضاوت یا بررسی قرار بگیرند، هراسان هستند.

• افسردگی

افسردگی از انواع اختلالات روانی-خلقی است که احتمال ابتلای آن در زنان بیش از مردان است و علل اصلی ناتوانی در سراسر جهان محسوب می‌شود. این بیماری با علائمی از جمله: کاهش خلق و خو، از دست دادن علاقه و لذت، غم و اندوه، احساس گناه یا کم ارزشی، خواب یا اشتهای آشفته، خستگی و تمرکز ضعیف و کاهش انرژی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به افسردگی ممکن است شکایات جسمی متعددی داشته باشند که دلیل فیزیکی مشخصی ندارد. این بیماری می‌تواند طولانی‌مدت یا مکرر باشد و به طور قابل‌توجهی، قابلیت افراد را برای عملکرد زندگی روزمره مختل سازد.

• اختلال  دو قطبی

اختلال عاطفی دوقطبی از انواع اختلالات روانی-خلقی است که قبلاً به عنوان افسردگی شیدایی شناخته شده بود. فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، دوره‌هایی از شادی و افسردگی را تجربه می‌کند که با دوره‌هایی از خلق و خوی طبیعی از هم متمایز می‌شوند. ممکن است فرد، علائم روان پریشی را تجربه کند یا اصلاً نداشته باشد. عوامل استرس‌ زای محیطی نیز می‌توانند باعث ایجاد دوره‌هایی از این بیماری روانی شوند. دوره‌های شیدایی شامل خلق و خوی بالا یا تحریک‌پذیر، فعالیت بیش از حد، تکلم سریع، افزایش عزت نفس و کاهش نیاز به خواب است. افرادی که حملات شیدایی دارند، اما دوره‌های افسردگی را تجربه نمی‌کنند نیز به عنوان افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در نظر گرفته می‌شوند.

• اختلال سیکلوتایمیک

این نوع اختلال، از انواع اختلالات روانی-خلقی نادر است که فرد دچار فراز و نشیب‌های عاطفی می‌شود، اما به اندازه‌ی اختلال دوقطبی شدید نیست. در این نوع اختلال، فرد به‌طور محسوس، دچار خلق و خوی نوسانی می‌شود.

• اسکیزوفرنی

از انواع اختلالات روانی شدید و پیچیده است که معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود. این بیماران با تحریف در تفکر، ادراک، احساسات، زبان، احساس و رفتار تحریف شده از واقعیت مشخص می‌شوند. علائم اسکیزوفرنی بسیار متفاوت است، اما ممکن است شامل توهم، هذیان، اختلال فکری، کناره‌گیری اجتماعی، کمبود انگیزه و اختلال در تفکر و حافظه باشد، اما فرد دارای شخصیت دوگانه نیست. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در معرض خطر بالای خودکشی قرار دارند. این اختلال می‌تواند انجام فعالیت روزانه را در فرد دشوار سازد.

• بی‌اشتهایی عصبی

در سیستم عصبی مرکزی فردی که دچار این نوع اختلالات روانی است، هورمون‌های استرس خاصی ترشح می‌شود که می‌تواند هضم، گرسنگی و اشتهای فرد را کاهش دهد.

• پُرخوری عصبی

در این نوع از اختلالات روانی، کورتیزول آزادشده در بدن فرد تحت تاثیر استرس قرار می‌گیرد و باعث می‌شود فرد هوس خوردن غذاهای چرب، شور و شیرین داشته باشد.

• اختلال پُرخوری

این نوع اختلالات روانی-اشتها، اختلالی است که موجب می‌شود رفتارهای خوردن فرد تغییر کند و سلامت، احساسات و توانایی او تحت تاثیر قرار بگیرد؛ در نتیجه، تاثیر منفی بر بخش مهمی از زندگی فرد خواهد گذاشت.

• اختلال شخصیت ضداجتماعی

در این نوع از اختلالات روانی، فرد به طور مداوم به درستی و نادرستی، توجهی نشان نمی‌دهد و حقوق و احساسات دیگران را نادیده می‌گیرد.

• اختلال شخصیت وسواسی-اجباری

این نوع از اختلالات روانی-شخصیت، با کمال‌گرایی، نظم و آراستگی شدید مشخص می‌شود و این افراد نیاز شدیدی به تحمیل استانداردهای خود به محیط بیرون دارند.

• اختلال شخصیت هیستریونیک

افراد مبتلا به این نوع از اختلالات روانی- شخصیتی با ناپختگی، وابستگی، خودمحوری و غرور، همراه با میل به توجه، فعالیت، هیجان و رفتاری که به طور مشخص، ناپایدار یا دستکاری‌کننده است، مشخص می‌شوند.

• اختلال شخصیت اسکیزوئید

این نوع از اختلالات روانی، وضعیتی غیرمعمول محسوب می‌شود که در آن افراد دارای طیف محدودی از بیان احساسات هستند و از فعالیت‌های اجتماعی و تعامل با دیگران دوری می‌کنند.

• اختلال شخصیت پارانوئید

اگر اختلالات روانی به صورت احساسی غیرمنطقی و مداوم همراه باشد، ممکن است نشانه‌ی اختلال شخصیت پارانوئید و اختلال هذیانی (پارانوئید) باشد.